1) ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ

Στο παρόν μπλοκ θα μιλήσουμε στις πρώτες αναρτήσεις για ζητήματα που σχετίζονται με την έκθεση λυκείου, ή με την παραγωγή λόγου όπως ονομάζεται σήμερα η έκθεση. Όσο ενδιαφέρον και χρήσιμο είναι να έχουμε γνώσεις για το περιεχόμενο που βάζουμε σε μια έκθεση, άλλο τόσο ενδιαφέρον και χρήσιμο είναι να γνωρίζουμε και τα άλλα ζητήματα που την αφορούν. Η μελέτη των άλλων ζητημάτων θα ξεδιαλύνει μέσα μας αρκετές απορίες με συνέπεια να ξέρουμε τι γράφουμε όταν γράφουμε. Στο τέλος βέβαια, θα μιλήσουμε και για το περιεχόμενο στην έκθεση.

Α) ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ
-Οι βασικές κατηγορίες παραγράφων είναι τρεις. Παράγραφος περιγραφής, αφηγηματική παράγραφος και αποδεικτική παράγραφος. Κάθε μια από αυτές συντάσσεται διαφορετικά από τις άλλες, έχει δηλαδή τους δικούς της κανόνες που διαφέρουν από τους κανόνες των άλλων.
-Εδώ μας ενδιαφέρει η κατηγορία αποδεικτική παράγραφος και τα είδη της, όπως και οι παράγραφοι του λόγου πειθούς και του στοχαστικού λόγου, που είναι πολύ συγγενικές με την αποδεικτική παράγραφο και για τις οποίες θα μιλήσουμε αργότερα.

Β) ΤΑ ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ Τα είδη προτάσεων που βάζουμε σε μια αποδεικτική παράγραφο (ή τα είδη προτάσεων που συναντάμε όταν διαβάζουμε μια αποδεικτική παράγραφο):
-Τα είδη προτάσεων με το γνωστό μας σχολικό Συντακτικό τα ονομάζουμε με ορισμένα ονόματα (πχ κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις). Όταν μιλάμε όμως για παράγραφο, τα ονομάζουμε αλλιώς.
-Τα βασικά είδη προτάσεων σε μια αποδεικτική παράγραφο είναι δύο: η θεματική πρόταση/περίοδος και οι αποδεικτικές προτάσεις *. (Πολλές παράγραφοι έχουν τη θεματική τους πρόταση στο τέλος τους ως συμπέρασμα. Σ΄αυτές τα βασικά είδη προτάσεων είναι αποδεικτικές προτάσεις και συμπέρασμα, πάλι δηλαδή δυο).
-Εκτός από αυτά όταν γράφουμε μια αποδεικτική παράγραφο, πρέπει να γράψουμε απαραίτητα και 3)συνδετικές/διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις ή και προτάσεις ολόκληρες που να τη συνδέουν/αρθρώνουν με μια προηγούμενη ή με μια επόμενη παράγραφο.
- Όταν γράφουμε στην παράγραφο και μια ή περισσότερες επεξηγήσεις, τότε υπάρχει ως τέταρτο είδος φράσεων ή προτάσεων και μια ή περισσότερες επεξηγήσεις.
- Όταν, τέλος, διαβάζουμε ένα αποδεικτικό δοκίμιο μπορεί να βρούμε σε μια παράγραφό του να υπάρχουν διάφορες προτάσεις με τις οποίες ο συγγραφέας του μας δίνει κάποιες πληροφορίες για κάτι που σχετίζεται με όσα αναφέρει στην παράγραφό του. Αυτές οι προτάσεις, που θα τις ονομάσω "διάφορα", μπορούν να λείψουν από την παράγραφο. Ορισμένοι συγγραφείς για να μη τις παραλείψουν τις βάζουν μέσα σε παρένθεση.
-ΠΡΟΣΟΧΗ; ΕΝΑΣ ΜΑΘΗΤΗΣ, πάντως, ποτέ δεν πρέπει να γράψει "διάφορες προτάσεις". Εκτός αν αναμεταδίδει τον λόγο ενός συγγραφέα που έχει μέσα στο κείμενό του και "διάφορα".

- (1η) ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ: τα είδη προτάσεων σε μια αποδεικτική παράγραφο μπορεί να είναι μέχρι 5 και τα ονομάζουμε διαφορετικά και όχι όπως στο γνωστό μας σχολικό Συντακτικό. Από τα πέντε αυτά είδη τα δυο, θεματική πρόταση ή συμπέρασμα και οι αποδεικτικές προτάσεις, είναι βασικά και οι συνδετικές λέξεις ή φράσεις ή προτάσεις απαραίτητες γιατί συνδέουν τη μια παράγραφο με την άλλη. Επεξηγήσεις γράφουμε εάν και όταν χρειάζονται, ενώ τα "διάφορα" τα συναντάμε σε κείμενα που διαβάζουμε, πχ σε δοκίμια.
  (Σημείωση: Συνδετικές λέξεις υπάρχουν και μεταξύ προτάσεων. Εδώ μιλάμε για συνδετικές λέξεις/φράσεις/ή προτάσεις μεταξύ παραγράφων. Τις λέξεις που συνδέουν τις προτάσεις τις μαθαίνουμε στο σχολικό Συντακτικό. Τις λέξεις ή φράσεις ή και ολόκληρες προτάσεις που συνδέουν τις παραγράφους, τις μαθαίνουμε στο σχολικό Έκφραση-Έκθεση, νομίζω στο β΄ τεύχος. Δες πάντως και το μπλοκ μου Αποδεικτικός λόγος, στην εκεί 2 ανάρτηση, στο κεφάλαιο "Πώς συνδέονται οι αποδεικτικές παράγραφοι μεταξύ τους (τα συνδετικά)").        

Γ) Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

-Ο συλλογισμός που συναντάμε στο βιβλίο Φιλοσοφίας είναι πολύ λιτός: αποτελείται μόνο από δύο είδη προτάσεων: από προκείμενες, που μπορούμε να τις πούμε και αποδεικτικές προτάσεις, και από συμπέρασμα. Ή το αντίστροφο: από συμπέρασμα και από αποδεικτικές προτάσεις.
-Δεν έχει δηλαδή ο συλλογισμός που συναντάμε στο βιβλίο της Φιλοσοφίας, ούτε επεξηγήσεις, ούτε συνδετικές λέξεις μια και δεν συνδέεται με άλλον συλλογισμό. Δεν έχει επίσης και προτάσεις σαν αυτές που προκειμένου για την παράγραφο τις ονόμασα διάφορες.
- Ένας συλλογισμός μετατρέπεται σε παράγραφο από τη στιγμή που θα συνδεθεί με συνδετικές λέξεις με άλλον συλλογισμό.
-Οι συλλογισμοί εξάλλου όπως και οι παράγραφοι σε ένα αποδεικτικό κείμενο, πχ σε ένα δοκίμιο, πρέπει να είναι σχετικοί μεταξύ τους και όχι άσχετοι, να έχουν δηλαδή και νοηματική σύνδεση.΄Έτσι αν ο ένας μιλάει πχ για τα αίτια της βίας, ο άλλος θα μιλάει για τα αποτελέσματα της βίας και ο επόμενος λ.χ για τον τρόπο με τον οποία μπορεί να εξαλειφθεί ή έστω να περιοριστεί η βία.

-(2η) ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ: είδαμε από ποια είδη προτάσεων αποτελείται μια αποδεικτική παράγραφος και πώς ονομάζουμε το κάθε είδος. Είδαμε επίσης πότε μιλάμε μόνον για συλλογισμό και πότε μπορούμε να μιλάμε όχι απλώς για συλλογισμό, αλλά για αποδεικτική παράγραφο.

-Θα ακολουθήσουν αναρτήσεις όπου θα διευκρινίζονται και άλλα ζητήματα που αφορούν την έκθεση.
=========
* Τα σχολικά βιβλία τις αποδεικτικές προτάσεις τις ονομάζουν "λεπτομέρειες" και πολύ σπάνια τις αναφέρουν ως "αποδεικτικό υλικό". Να διευκρινίσω επίσης ότι τις αποδεικτικές προτάσεις τις ονομάζουμε στη Φιλοσοφία "προκείμενες".   

===========    

  Τα ιστολόγιά μου

• Έκθεση Λυκείου (από τον Δ. Τσαμαρδίνο, Θεσσαλονίκη)         = για μαθητές
• Μαθήματα για την έκθεση λυκείου                                         = για μαθητές
• Έκθεση Λυκείου, θέματα και σκέψεις                                    = για μαθητές    
• Συλλογισμοί
• Συλλογισμοί και είδη παραγράφων
• ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
• ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ (Δομή) ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
• Κειμενικά είδη
• Προβληματισμοί φιλολόγων για το συλλογισμό κλπ
• Παραγωγή κειμένου, Λαθεμένη θεωρία
• A paragraph (η αριστοτελική άποψη)
• Λογική 2 (Logic 2)
• Αιτίες, αναγκαίες και επαρκείς