Μαθήματα για την έκθεση λυκείου: 2) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ/ ΠΕΡΙΟΔΟΣ, ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ

(6/9/2022 Παράκληση, σχολιάστε τις αναρτήσεις μου είτε θετικά είτε αρνητικά. Θα είναι μια ευπρόσδεκτη ικανοποίηση για την προσπάθεια που κατέβαλα. Ακόμα και οι αρνητικοί σχολιασμοί, θα βοηθούσαν να διορθώσω ορισμένες απόψεις. Ευχαριστώ)

Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
-Η θεματική πρόταση ή περίοδος στην αποδεικτική παράγραφο είναι ένα συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε για κάτι, συνήθως προτού αρχίσουμε να γράφουμε την παράγραφο. Όταν το συμπέρασμα αυτό το βάλουμε στην αρχή της παραγράφου που θα γράψουμε, το ονομάζουμε θεματική πρόταση (ή αν είναι περίοδος, το ονομάζουμε θεματική περίοδο). Και πρέπει να αποδείξουμε ότι είναι σωστό, σύμφωνο δηλαδή με την πραγματικότητα.(*)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
- Μια παράγραφο μπορούμε να την ξεκινήσουμε με θεματική πρόταση (πχ βία υπήρχε πάντα) ή με θεματική περίοδο (πχ βία υπήρχε πάντα και οφείλεται σε πολλές αιτίες). Στην πρώτη περίπτωση η παράγραφός μας θα είναι μονή (απλή), ενώ στη δεύτερη διπλή, θα αντιστοιχεί δηλαδή με δυο παραγράφους, μια και θα πρέπει να αποδείξουμε σ' αυτήν δυο σημεία, και ότι βία υπήρχε πάντα και ότι οφείλεται σε πολλές αιτίες.

- Σε δοκίμια που διαβάζουμε μπορεί να συναντήσουμε θεματική περίοδο που να έχει τρία ή και περισσότερα σημεία που πρέπει να αποδείξει ο συγγραφέας της (πχ βία υπήρχε πάντα, οφείλεται σε πολλές αιτίες και φέρνει δυσμενή αποτελέσματα).**
- Εμείς ως μαθητές, αποφεύγουμε να γράψουμε θεματική περίοδο με περισσότερα από δυο σημεία προς απόδειξη, γιατί μια τέτοια παράγραφος είναι δύσκολη και δεν χρειάζεται να μπούμε σε τέτοια δυσκολία.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ
-Ένα συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε με κάποιον συλλογισμό, το ονομάζουμε όπως είπαμε όταν το γράψουμε στην αρχή της παραγράφου μας, θεματική πρόταση ή περίοδο. Όταν το γράψουμε όμως στο τέλος της παραγράφου το ονομάζουμε ή συμπέρασμα ή κατακλείδα.

-Υπάρχει περίπτωση να ξεκινήσουμε μια παράγραφό μας με θεματική πρόταση (με συμπέρασμα δηλαδή), να γράψουμε μετά τις αναγκαίες αποδεικτικές προτάσεις και στο τέλος να μην ξαναγράψουμε το συμπέρασμα. Τότε η παράγραφός μας θα είναι χωρίς κατακλείδα. Πχ η εξής παράγραφος:
Θεματική πρόταση: Βία υπήρχε πάντοτε.
Αποδεικτικές προτάσεις: Τη βρίσκουμε στην προϊστορία στο μύθο του Κάιν και του Άβελ και σε άλλους μύθους, στην ιστορική εποχή στην αρχαιότητα με τη μορφή της δουλείας, στο μεσαίωνα με τον μανδύα της Ιεράς Εξέτασης, και από εκεί και πέρα έως σήμερα ως αποικιοκρατία, ως εξολοθρεύσεις και αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών, ως καταπιέσεις εργατών στη βιομηχανική επανάσταση, ως φασισμό, ναζισμό, ακόμα και σταλινισμό, παντουρκισμό, χωρίς να λείψουν ποτέ οι πόλεμοι, οι υποδουλώσεις και τα παρεπόμενά τους.
Κατακλείδα: (δεν γράφουμε, οπότε η παράγραφός μας θα είναι χωρίς κατακλείδα). ***

- (ΒΛΕΠΕ παραδείγματα παραγράφων με κατακλείδα στην 6η ανάρτηση αυτού του μπλοκ)

(5/6/13: Σημείωση: Θεωρώ αναγκαίο να σημειώσω ότι εδώ μιλάμε για τη θεματική πρόταση ή περίοδο και για κατακλείδα στον αποδεικτικό λόγο. Το ποια είναι η θεματική πρόταση και η κατακλείδα στον περιγραφικό και αφηγηματικό λόγο δεν το αναπτύσσω εδώ. Με πολύ λίγα λόγια: στην περιγραφή θεματική πρόταση είναι το αντικείμενο που περιγράφουμε σε ένα κείμενο, ενώ στην αφήγηση θεματική πρόταση είναι η δράση που αναπτύσσουν τα πρόσωπα και ιδίως ο πρωταγωνιστής. Διαφορετική λοιπόν είναι η θεματική πρόταση σε μια παράγραφο του αποδεικτικού λόγου από τη θεματική πρόταση σε μια παράγραφο περιγραφικού ή αφηγηματικού κειμένου. Διαφορετική εξάλλου είναι και η κατακλείδα στην περιγραφική και στην αφηγηματική παράγραφο, από την κατακλείδα στην αποδεικτική παράγραφο. Στην περιγραφή και στην αφήγηση κατακλείδα είναι, θα πω γενικά, η τελευταία πρόταση της παραγράφου τους, η πρόταση δηλαδή με την οποία κλείνει η παράγραφός τους- ενώ στην αποδεικτική παράγραφο η κατακλείδα είναι πάντοτε ένα ή δύο συμπεράσματα).

======
(*) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: Είπαμε ότι η θεματική πρόταση είναι συμπέρασμα. Υπάρχει όμως μια θεματική πρόταση που δεν είναι συμπέρασμα αλλά πρόταση πού μας διευκολύνει να συνοψίσουμε τα συμπεράσματα που γράψαμε σε ένα κείμενό μας. Πχ για να συνοψίσουμε τα συμπεράσματά μας γράφουμε στο τέλος ενός κειμένου μας μια παράγραφο που την ξεκινάμε με την πρόταση "Ας συνοψίσουμε τώρα τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε: α). . .β). . . και γ). . .". Μια τέτοια θεματική πρόταση μπορούμε να την ονομάσουμε "διευκολυντική", που μας διευκολύνει δηλαδή σε κάτι πχ στο να συνοψίσουμε συμπεράσματα.

** -Βλέπε στο γ΄ τεύχος του σχολικού βιβλίου Έκφραση΄-Έκθεση το κείμενο Λαϊκότητα και λαϊκισμός τους Ι. Ε. Μανωλεδάκη όπου η θεματική περίοδος είναι μεγάλη και με τέσσερα προς απόδειξη σημεία (είναι στην αρχή του κειμένου γραμμένη σαν παράγραφος: "Ο Λαϊκισμός απορρέει . . καλλιεργείται . . συντηρείται . . καθιερώνεται . .έως . . αντιδημοκρατική").

*** Υπάρχουν διάφορες περιπτώσεις για την κατακλείδα, πχ όπως λέει ορθά το βιβλίο Έκφραση- Έκθεση ότι η κατακλείδα μιας παραγράφου λαμβάνεται ως θεματική πρόταση μιας επόμενης παραγράφου. Ας μην επεκταθούμε όμως εδώ σε όλες τις περιπτώσεις που αφορούν την κατακλείδα , πχ και στο ότι υπάρχουν παράγραφοι με δυο κατακλείδες, γιατί θα μακρηγορήσουμε. Στην 6η ανάρτηση πάντως θα μιλήσουμε και πάλι για την κατακλείδα.
======